dall' Italiano al Dialetto Bośàc'
Digitare una parola o una frase da tradurre in dialetto.
Li pózzi
Li pózzi
Ol pentimèet, cal me compàgna par vìi smentegàat par tròp tèep stì pòsc', 'l me 'mpidìs dè partecipàa ali funsiù dèla domènega ca se cunsüma èn löoch quànca li bàiti, mèsi apòst cóma sa'l födés 'n preśépi, li se 'mpinìs dè vìta.
Scünti i mée eróor 'ndèl confesiónàal dè màma natüra; a l'umbrìa deli piànti dè colèr.
'L nisciolèer l'è l' tósch ca se trua èn móntàgna ca'l soporta ca òtri sòta de l'ùu; negǜna òtra pianta la ghè tée a stach aprṍof.
Sóta li sṍi bròchi lè dificèl truàa 'na vegetaziù ca la vée sü forta.
Garibaldi 2
Garibaldi 2
PER IL RITORNO DI GARIBALDI
2008, vintidü de fèorèr, 'n vèndardì,
de tüta la sitimana , òl püsé bèl dì;
'n dì de gran fèsta par i Bosàc’:
hai ga vendüut ol Garibaldi ai Caiolac’! 1)
Ma l’è da pòc cà ‘n sé dèsfac’ de ‘sta gramigna, 2)
ca già al gira ‘na öos brüta e maligna:
“Dèbot a-i l'è riporta a Sondri, ‘sto margnifù, 3)
'n del stès post, 'n de la médésèma pusiziù!”
Cari i mei paesàa, gioègn e véc’,
me da pensàa vargót par schivàa ol pec’! 4)
Óm, fémmi, vachi, galini e cunic’, 5)
truém 'n rimédi par tòs fo di pastic’!
Prüm de tüt, me tra ‘n pée ‘na bèla Prucisiù:
me porta la Madona fin giò al Tursciù; 6)
an se pica tüc’ sǜ la strada a pregàa
par impidìch a chèl mostru da tornàa. 7)
Sa l’aiüt del Signor al sarà ca bastàat,
m’arà da tacas a ‘n fior de aocàat:
grant e groos, ben vistit e ben tignüut,
con 'n buca paroli grosi come ‘na formagia de müut: 8)
“ Del nostro Eroe il viso volgiam al sole nascente,
ché di un nuovo Risorgimento ha bisogno l’operosa gente.
Egli con intrepido sguardo, e puro, possa esortare
l’astro del cielo, degli onesti il cuore a scaldare …”
De front a ‘n discors de sta natüra,
al podarà resist gnanca l’anima püsè düra:
vedarée ca göo resù, caar i mei Paesàa: 9)
ol Garibaldi al sarà giràat vers Tiràa!!! 10)
E finalmèet la sarà finida la nosa péna,
da vidich sèmpre noma ol font de la schéna;
quan ca a Sondri an varà par i nòs afari,
de tüc’ i sciöri me sarà tratac’ a la pari!!!
Ottobre 2008 Paolo Piani
NOTE
1) In tale data, la statua di Garibaldi era stata trasferita a Caiolo … provvisoriamente, purtroppo!
2) Gramigna: erba infestante delle vigne
3) Margnifù: uomo falso e astuto (…in senso bonario, in questo caso …)
4) Schivàa ol pec’: schivare, evitare il peggio
5) Óm, fémmi, vachi, galini e cunic’: Uomini, donne, mucche, galline e conigli: tutta la popolazione è chiamata alla bisogna!
6) Tursciù: Torchione, località di Albosaggia, dove anch’io vivo
7) Impidich a chel mostru da tornàa: impedire a quel birbante (… sempre in senso bonario ... di tornare
8) Grosi come ‘na formagia de müut: grosse come un formaggio di monte (“formagia”, al femminile), solitamente di grandi dimensioni, contrariamente a “formai” (al maschile), che sono le forme prodotte autonomamente dai piccoli contadini a casa propria, al rientro dalla transumanza
9) Vedarée ca göo resù: vedrete che ho ragione
10) Al sarà giràat vers Tiràa: Garibaldi sarà girato con il viso verso Tirano (ad Est, verso il sole nascente) … ed il fondo schiena verso un paese diverso da Albosaggia!
font:7.0pt "Times New Roman"'> … ol so bèl caval ha-i gà robàat !!! - … infatti, adesso Garibaldi è ritto in piedi, appiedato !!!
sgarbàa
v. tr.
stracciare, strappare
L'üsignṍl e 'l cucù
L'USIGNOLO E IL CUCULO
L'üsignṍl e 'l cucù
´N dì l' üsignṍl 'l górgóiava pròpi 'n d'en bèl modo par vidìi sé la ğéet i fódes sensìbei ala bèla sùnada dól sò cant.
Quai matéi ca i giügàva par i pràc’ ià cuntinuáat i sóo giṍch sènsa dàch vasiù.
´Nchèla àa´l cucù là ulüut pruàa la sùa óos e là utignìit da lóor mìla batüdi de màa.
Chìi bùu rèdès i grignàva a crépa pèl e i ripéteva vinti òlti chèl alégro cucù, cucù.
Là dìc' ´l cucù al l' üsignṍl: "Te sèntet cóma il sùu dèla mia óos 'l fà piasé a li óregi de stì gióegn?
I preferìs li mei cantàdi a li tòi."
´Nchèla 'na pastorèla la travèrsàva piàn piàa chèla rìva piéna de fiór e ´l cucù 'l pianta ca ilò da cantàa.
La pastorèla la se dégna ca de scoltàa chèl cant nòios.
L'üsignṍl là ricuminciat li sṍi bèli cantadi e la matèla, ciapàda dala belèza de chèl cant la sè comòsa e dai sṍö ṍc’ 'l ghe vegneva giò làgrimi de afeziù.
L'üsignṍl ilùra 'l ghè dìs al cucù: "Te védet quàl ca l'è ól risültàat par chi ca i canta a li ànèmi sensìbeli.
'L me fà pǜsè onóor 'na làgrima dèla s-cèta ca li táati batüdi de màa ca te ghée ricéüut ti."
Vès fò da li àsci
essere fuori dai gangheri / alterato, infuriato
letteralmente = essere uscito dai cardini > esageratamente fuori dalla norma
I pos-c’ de li pùuri
I posti delle paure
Mappa itinerari con racconto dei posti delle paure in breve
I pos-c’ de li pùuri
Sa te ndee te par ol bosch sü par li nosi montagni, te ghé córet reet ai tóo pass sensa pensàa a nient, al te pó capitàa da sintìi ina prèsènsa misteriosa ….. T’è scoltet: l’è ca ol rumóor de l’acqua dèl vaigèl, gnè chèl dol vèet ca'l möof li foi di castàa, e po gnàa ol vèrs de l’aigola o i pass svèlc’ dèl capriöl… Te vàrdet: i orgarói dèl sentéer, i dos e ‘l pianèl, li corni sü a olt vèrs la scìma…
… al ghè ca nient de strano… epӧr al te vee ados iscé 'n sintimèet ca te see ca coma ciamal, 'na südiziù, come sa ‘l ghé fodéss vargüu ca te varda e ti tel vedet ca… Ciapàa coragio e ndàa inàaz o lagàs töo da la pùura e tornàa ‘nreet? Ol coragio e la pùura…a pensach bee l’è tüta ilö la nosa vita. Te ölariset dach a mèet al coragio, ma 'na quai olta te gla fé ca a dèfendes da li pùuri. L’è na roba ca la ghè sucedeva a ca la gèet den bòt, i véc’ dei nos véc’ en di secoi 'nreet. A vargüu de lór al ghè capitàat da vès ciapàat e l’è ca pü tornàat 'nreet, iscé, chi che restàac’ ai ghà dac’ ol nóm a sti pùuri e i cüntava sü i malefizi ca li fava.
La Magada l’è na stria orènda, basa e sgangherada, en fӧch te 'n di öc’, ol naas come ‘l bech d’en üselasc’. La se möof sota tèera ‘nde certi truni ca li ghè cór reet ai sentéer e ali stradi de la geet. E la vee fó da certi böc te par i crap, ca s’en trua tàac’ sü par i nos brìch! Come reet al sentéer ca al va da Gandola a Paganù,
e pó aa reet a la scörtadóra da la Modona a li Fópi. La Magada là ghà ca pùura de nügüu, la pó faa sparìi la roba e i animai da li ca e quali olti a la gèet, óm, femmi e rèdes. La maia li creatüri ca la ciapa, la ghe tö fó i büdei, ai è resènta gió ndèl’ Ada e pó i è 'nvia gió de bot, da 'ngorda.
Sü a Ca di Giönöi, ià al Camèr (1) al ghè sü 'n crap grant en mèz a ‘n órbeda con sota ina truna. Ai dis ca iló la Magada l’eva fac’ tè la sua cà, ma ol Bogat al gó là robada. Ol Bogat l’era in óm iscé póorèt ca al podeva noma 'ndàa a spigolàa par mantignìi la sua famiglia e domandàa da pudii ndàa dité ndina quai masù a scoldàs 'n pìt, quant ca l’era trop fréc’. En bèl dì là remàat scià quai sass e là fac’ sü en müur denàaz a la truna de la Magada e l’è ndac tè iló de ca, 'nsema a la femma e i fioi…parchè, se sa, i póorec’ ai gha ca pùura de nient! La Magada as l’ha ca pù idüuda e adèss iló al ghé “ol Crap dol Bogat”
La Pelaröla l’è parèta de la Magada, l’è buna da fas vidii come na bèla femma e brava, servizeola, ma sül pü bèl la cambia sembiansa, la te salta ados e la te strèpa giò la pèl! E po dopo a i l’è maia. Lee la gira en poo da par tüt; la pö vès iló denàaz e ti te pödet ca idila.
La dona dal giöch l’è na compagnia de diaoi e strii ca i se trua en tra de loor en de certi pos-c’ en poo piacaac’, sü par i bosch, de noc’ e i n’è fa de tüc’ i colóor: ai suna, ai canta e i bala e i fa spàs 'n tra de lóor. Con la müsica el bàl, ai cerca da tira ité i matèi e li matilini en dèl so bacanal, e i ghè da la fisica iscé ai ghè fa faa tüt chèl ca i völ lóor..
Ol Fulét l’è ‘n esèr stravagant, in umii piscen, 'n babaulii tüt rós. Al ghe piaas faa strimii la geet con schèrs e fìchi, come piacach i ròp e robagói. Nügü ai go la mai facia a ciapàl; l’è svèlt come en somèlech, iscé s’el trua dapartüt.
L’Orco l’è olt pusè d’en larès, ma fii fii. Al se fa ité 'nde tüt chèl cal völ e ‘l goot en mónt a tiraa 'n gìr la poora gèet.
Li Mani ì è strani figuri grandi; femmi è öm piacaac’ ité ndena vèsta bianca,lüsenta. Ai gira a caval de certi creatüri con quatro gambi, ca s’na mai idüut de compagni! Ai porta en maa ina lengua de föch. S’ei vìt 'ndeli nòc’ de lüna, gió 'nfont ai pràac’ de sant Antoni, pó ai pasa ité par li Valmani. Ai fa südiziù e pùura 'nsema, però lóor ai fa ca dagn.
https://www.dialbosaggia.it/vocaboli/strii
